Malownicze zamki, parki narodowe i atrakcje industrialne – to wszystko może zaproponować nam śląski region turystyczny. Historia, przyroda i technika to połączenie, w którym każdy znajdzie coś dla siebie!

Charakterystyka geograficzno-polityczna

Teren historycznego Śląska to głównie tereny obecnego województwa dolnośląskiego, opolskiego i śląskiego. Położony jest w dorzeczu górnej i środkowej Odry.

Region dolnośląski położony jest na południowym zachodzie Polski, granicząc z Czechami, Niemcami oraz województwami: lubuskim, opolskim i wielkopolskim. Stolicą województwa jest Wrocław. Zajmuje powierzchnię 19 946 km² (w skład wchodzi 26 powiatów, 4 miasta na prawach powiatu, 35 gmin miejskich, 134 gmin miejsko-wiejskich i wiejskich). Największe ośrodki miejskie pod względem powierzchni to Wrocław, Wałbrzych, Legnica i Jelenia Góra. Liczba ludności wynosi 2 897 737. Na terenie województwa znajdują się dwa parki narodowe (Karkonoski i Gór Stołowych) i 12 parków krajobrazowych.

Opolskie jest najmniejszym województwem w Polsce. Graniczy z Czechami i województwami: dolnośląskim, łódzkim, śląskim i wielkopolskim, a jego stolicą jest Opole. Jego powierzchnia to 9411 km² (1 miasto na prawach powiatu, 11 powiatów, 3 gminy miejskie i 68 gmin miejsko-wiejskich i wiejskich). Największe miasta to Opole, Kędzierzyn-Koźle, Nysa i Brzeg. Teren zamieszkuje 948 583 ludzi.

Województwo śląskie graniczy z małopolskim, opolskim, łódzkim i świętokrzyskim oraz Czechami i Słowacją. Jego powierzchnia wynosi 12 333 km² (19 miast na prawach powiatu, 17 powiatów, 49 gmin miejskich i 118 gmin miejsko-wiejskich i wiejskich), a liczba ludności to 4 375 947. Stolicą są Katowice, które razem z Częstochową, Sosnowcem, Gliwicami i Zabrzem przodują w rankingu największych miast. Górnośląski Okręg przemysłowy, znajdujący się w centralnej części województwa, jest najbardziej uprzemysłowionym obszarem w Polsce

Według danych z lipca 2021 roku w województwie dolnośląskim funkcjonowało 945 turystycznych obiektów noclegowych, które miały do dyspozycji 71 127 miejsc. W 2021 roku z tych obiektów skorzystało 2424,9 tys. turystów, którym udzielono 6453,5 tys. noclegów. 11,2% turystów stanowili przyjezdni z zagranicy. Analogicznie w województwie opolskim było to 121 obiektów (z 7187 miejscami). W 2021 roku skorzystało z nich 239 tys. turystów (udzielono 512,2 tys. noclegów, a turyści zagraniczni stanowili 8,2 %). W województwie śląskim z kolei prowadzone było 614 obiektów z 47275 miejscami noclegowymi. Skorzystało z nich w 2021 roku 1695 tys. turystów, którym udzielono 4099,1 tys. noclegów. Turyści zagraniczni stanowili 9,4 % przyjezdnych.

Wpływy historyczne

Terytorium historycznego Śląska w czasach wczesnośredniowiecznych zamieszkiwały plemiona zachodniosłowiańskie (m. in. Ślężan). Region włączony został do Polski w końcu wieku X przez Mieszka I, a w roku 1000 Wrocław stał się siedzibą biskupstwa. Śląsk został utracony na rzecz Czech w latach 1038-1050. Za czasów rozbicia dzielnicowego był pod rządami Władysława Wygnańca i jego potomków, którzy dali początek linii Piastów śląskich. Wraz z rozwojem miast stał się ośrodkiem górnictwa, rzemiosła i handlu. Po zjednoczeniu Polski większość regionu dostała się ponownie pod zwierzchnictwo czeskie. Od XV wieku zaczęto wyróżniać Górny i Dolny Śląsk. W XVI wieku władzę na tym terytorium przejęli Habsburgowie. W okresie reformacji mocne były na tych terenach wpływy luteranizmu. W wyniku wojen śląskich większość obszaru przeszła pod panowanie Prus, kiedy to rozpoczął się proces germanizacji. Mimo to w regionie wciąż sile były wpływy kultury polskiej. W XIX wieku rozwijały się intensywnie górnictwo węglowe, hutnictwo i inne gałęzie przemysłu oraz rolnictwo. Po I wojnie światowej wybuchły 3 powstania śląskie (1919-1921). Odradzając się Rzeczpospolita przejęła w wyniku plebiscytu 29 % Górnego Śląska. Po II wojnie światowej należąca do Niemiec część Śląska powróciła do Polski. W wyniku wysiedlenia ludności niemieckiej, na te tereny napłynęła ludność polska z przedwojennych ziem wschodniej Polski.  Obszar Śląska leży obecnie w obrębie województw: śląskiego, opolskiego, dolnośląskiego i częściowo lubuskiego.

Symbole regionu

W herbie województwa dolnośląskiego widnieje czarny orzeł bez korony na złotym polu, a przez jego tułów i skrzydła orła przechodzi srebrna przepaska z krzyżem pośrodku. Herb województwa śląskiego również przedstawia orła: tym razem złotego bez korony na niebieskim tle, symbol Piastów śląskich, na niebieskim tle. Podobne tradycje historyczne ma herb województwa opolskiego – jest to złoty orzeł w koronie na niebieskim tle.

Największe atrakcje regionu

• Karkonoski Park Narodowy – park narodowy w województwie dolnośląskim; w jego logo widnieje szczyt Śnieżka, u stóp którego znajdują się rośliny charakterystyczne dla obszaru: goryczka trojeściowa i dzwonek karkonoski; ciekawostką parku jest muflon, najmniejszy przedstawiciel dzikich owiec.
• Park Narodowy Gór Stołowych – drugi z parków narodowych w województwie dolnośląskim;  symbolem parku jest „wielbłąd” – jedna z form skalnych znajdujących się na Szczelińcu Wielkim; największą atrakcją są zgrupowania skalnych ścian, wież, grzybów i form przypominających kształtem zwierzęta oraz postaci ludzkie.
• Góra Świętej Anny – wzgórze na terytorium województwa opolskiego z sanktuarium z cudowną figurką św. Anny Samotrzeciej, które uznane jest za jeden z pomników historii; otacza je Park Krajobrazowy Góra św. Anny.
• Jezioro Żywieckie – położone na granicy Kotliny Żywieckiej i Beskidu Małego; wykorzystywane w celach turystyczno-rekreacyjnych, szczególnie przez miłośników sportów wodnych; oferowany jest tu również turystyczny rejs widokowy.
• Wisła – miejscowość zwana „Perłą Beskidów”, położona w Beskidzie Śląskim, u źródeł najdłuższej rzeki w Polsce; oferuje 19 górskich szlaków turystycznych oraz trasy spacerowe i tematyczne, np. Szlak Habsburgów; symbolem miasta jest skocznia narciarska im. Adama Małysza; znajduje się też tutaj Galeria „Sportowe Trofea Adama Małysza”.
• Szlak Zamków Piastowskich – szlak turystyczny o długości 152 km, przebiegający przez teren województwa dolnośląskiego; na trasie znajduje się 15 zamków Piastów Śląskich; są to takie zamki jak m. in. Zamek Grodno, Zamek Książ, Zamek w Bolkowie czy Zamek Grodziec.
• Zamek Czocha – leży w miejscowości Sucha, w gminie Leśna; warownia z XIII wieku; w czasie wojny mieściła się tu szkoła szyfrantów Abwehry; popularną atrakcją oferowaną przez obiekt jest multimedialna sala tortur.
• Zamek Piastów Śląskich w Brzegu – w województwie opolskim, powstał w wieku XIII, obecnie siedziba Muzeum Piastów Śląskich; leży na trasie Opolskiego Szlaku Zamków i Pałaców (do którego należą również m. in. Zamek Moszna, Zamek Rogów Opolski czy Wieża Piastowska w Opolu)
• Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego – szlak grupujący 40 obiektów związanych z kulturą dziedzictwa przemysłowego województwa: górniczą, hutniczą, energetyką, kolejnictwem, łącznością, włókiennictwem, produkcją wody oraz przemysłem spożywczym; na trasie znajdują się m. in. Górnośląska Kolej Wąskotorowa, Radiostacja Gliwice, Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach, Kopalnia Guido czy Sztolnia Królowa Luiza.
• Szlak Orlich Gniazd – obejmująca teren Jury Krakowsko-Częstochowskiej trasa zamków wybudowanych za czasów Kazimierza Wielkiego, które stanowiły przygraniczny system obronny; najpopularniejsze obiekty na szlaku w województwie śląskim to: warownia Ogrodzieniec w Podzamczu, zamki w Mirowie i Bobolicach, Bąkowiec w Morsku, Pilcza w Smoleniu oraz Olsztyn koło Częstochowy.
• Kościoły pokoju w Świdnicy i Jaworze – w województwie dolnośląskim; XVII-wieczne kościoły luterańskie, wybudowane po wojnie trzydziestoletniej; charakteryzuje je budowa szachulcowa; są największymi w Europie drewnianymi budowlami o funkcjach religijnych; od 2001 roku zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
• Szlak Kulinarny Województwa Opolskiego „Opolski Bifyj”- w gwarze śląskiej „bifyj” oznacza kredens; szlak zrzesza lokale gastronomiczne z terenu województwa opolskiego promujące tradycyjną kuchnię regionalną, np. opolską roladę wołową z kluskami śląskimi i modrą kapustą, śląski żur na maślance czy kołocz śląski.
• Jura Park w Krasiejowie – park z  200 modelami 70 gatunków mezozoicznych płazów i gadów, tworzącymi ścieżkę dydaktyczną o dziejach świata, które można oglądać w pawilonie paleontologicznym; na terenie kompleksu znajduje się czynne stanowisko paleontologiczne.
• Hala Widowiskowo-Sportowa „Spodek” – symbol Katowic; hala wybudowana w latach 1964-1971, miejsce wydarzeń sportowych, koncertów i imprez okolicznościowych; zwany „Mekką Polskiej Siatkówki” – niedaleko hali znajduje się Aleja Gwiazd Siatkówki, miejsce, gdzie znajdują się symbolicznie odciśnięte dłonie ludzi zasłużonych dla tej dyscypliny w Polsce.
• Trójwieś Beskidzka – obszar tworzą trzy górskie miejscowości: Koniaków, Istebna i Jaworzynka; pierwsza z nich słynie z wyrobu koronek, w drugiej rosną słynne na całą Europę świerki, a trzecia leży na tzw. trójstyku – czyli przecięciu trzech granic: Polski, Czech i Słowacji.

Ciekawostka turystyczna

Wymysiöeryś, czyli język wilamowski, to znany i używany tylko w jednym mieście dialekt (etnolekt). Mowa tu o leżących na terenie województwa śląskiego Wilamowicach. Na powstanie języka mieli wpływ osadnicy holenderscy, niemieccy i szkoccy. Mimo że na przestrzeni wieków język stopniowo zanikał, to jednak aż po dziś dzień jest znany części lokalnej społeczności.

Autor: Joanna Adamczyk

fot Lucyna Rotter