Pandemia COVID-19, która w 2020 roku opanowała również terytorium Polski, spowodowała konieczność dostosowania się wszystkich branży do sytuacji zagrożenia epidemiologicznego. Wyjątkiem nie był sektor kulturalny.

Rozporządzenie z 20 marca 2020 roku wprowadziło m.in. ograniczenie działalności instytucji kultury. Spektakle i inne wydarzenia zostały odwołane lub przesunięte w czasie. W czerwcu 2020 roku teatry zostały ponownie otwarte dla publiczności w reżimie sanitarnym: mogło być zajęte jedynie 50% miejsc oraz zaistniał obowiązek zakrywania nosa i ust podczas przebywania na terenie instytucji. W sierpniu tego samego roku wprowadzono w Polsce strefy czerwoną i żółtą - „w strefie czerwonej wprowadzono zakaz prowadzenia działalności instytucji kultury”, a w żółtej dla widzów dostępne było „nie więcej niż 25% miejsc z zachowaniem 1,5 m odległości oraz nakaz zakrywania ust i nosa”. Niestety już po trzech miesiącach powrócono do zakazu spektakli, pozostawiając jedynie możliwość prób scenicznych bez publiczności.

Utrudnienia w funkcjonowaniu teatrów spowodowało przeniesienie się ich aktywności w strefę Internetu, gdzie do tej pory istniały głównie na mediach społecznościowych i poprzez strony internetowe. Pandemia wymusiła jednak konieczność poszerzenia gamy działań w sferze online. Popularne stały się retransmisje nagranych i wystawianych już wcześniej sztuk, szczególnie tych, które już nie były obecne na afiszach (dużą rolę odegrał Teatr Telewizji TVP). Inną formą aktywizacji w sieci były audiobooki, słuchowiska oraz warsztaty dla dzieci i młodzieży. Kolejnym sposobem była transmisja na żywo spektakli teatralnych, koncertów czy prób scenicznych, co dawało namiastkę bezpośredniego kontaktu z widzem w formie czatu online. Te formy działalności wymagały od pracowników instytucji zdobycia nowych umiejętności technicznych oraz dostosowania się do panujących warunków, ale równocześnie dały możliwość utrzymania miejsc pracy.

Jaką pomoc otrzymały teatry z zewnątrz? Sektor kultury uzyskał wsparcie w ramach rządowego programu Tarcza Antykryzysowa (4 mld zł). W kwocie tej były zawarte dotacje podmiotowe dla instytucji i wcześniejsze programy ministerialne, istniejący przed pandemią program gwarancji w ramach unijnego programu Kreatywna Europa oraz pomoc finansowa w ramach programu Kultura w sieci. W drugiej połowie 2020 roku wprowadzono rządowy Fundusz Wsparcia Kultury, który miał na celu zapewnienie stabilnego funkcjonowania instytucji i utrzymanie dotychczasowego zatrudnienia w sektorze kultury.

Odwilż w działalności teatrów nastąpiła w lutym 2021 roku, gdy zostały one otwarte przy ograniczeniu 50% miejsc dla publiczności (oraz nakazem zakrywania nosa i ust i zachowania 1,5 m odległości). Jednak już w marcu nastąpiło ich ponowne zamknięcie dla widzów, które nie trwało jednak długo. Udostępnienie teatrów dla publiki miało miejsce w maju 2021 roku (najpierw 50%, a potem 75% limitu miejsc). W lutym 2022 roku został zniesiony limit osób, a w marcu obowiązek noszenia maseczek. Odwołanie stanu epidemii w maju 2022 roku przywróciło normalny tryb funkcjonowania instytucji kultury.

 Autor: Joanna Adamczyk

fot Włodzimierz Płaneta

Artykuł powstał na podstawie badań przeprowadzonych przez Panią Katarzynę Proniewicz w pracy licencjackiej Teatry w czasie pandemii COVID-19 w świetle krakowskich doświadczeń (Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Wydział Historii i Dziedzictwa Kulturowego, Instytut Historii, kierunek: Turystyka i zarządzanie dziedzictwem, Kraków 2022), napisanej pod kierunkiem Pani dr Katarzyny Góralczyk.