Jakie są podstawy prawne działalności przewodników turystycznych miejskich i terenowych oraz pilotów wycieczek? Zasady te określa Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach hotelarskich oraz usługach pilotów wycieczek i przewodników turystycznych.

Ustawa przytacza definicję przewodnika turystycznego jako „osobę zawodowo oprowadzającą turystów lub odwiedzających po wybranych obszarach, miejscowościach i obiektach, udzielającą o nich fachowej informacji oraz sprawującą nad turystami lub odwiedzającymi opiekę w zakresie wynikającym z umowy” (art. 3, ust. 3, pkt 7a). Z kolei pilota wycieczek wedle ustawy rozumie się jako „osobę towarzyszącą, w imieniu organizatora turystyki, uczestnikom imprezy turystycznej, sprawującą opiekę nad nimi i czuwającą nad sposobem wykonania na ich rzecz usług oraz przekazującą podstawowe informacje, dotyczące odwiedzanego kraju i miejsca (art. 3, ust. 3, pkt 7b).

Dokument określa także szczegółowo zadania osób reprezentujących ten zawód. W przypadku przewodników miejskich i terenowych to oprowadzanie turystów lub odwiedzających, udzielanie fachowej i aktualnej informacji o kraju, odwiedzanych miejscowościach, obszarach i obiektach oraz sprawowanie opieki nad turystami lub odwiedzającymi w zakresie wynikającym z umowy (art. 20, ust. 2). Rolą pilotów wycieczek jest z kolei czuwanie, w imieniu organizatora turystyki, nad sposobem świadczenia usług na rzecz klientów, przyjmowanie od nich zgłoszeń dotyczących związanych z tym uchybień, sprawowanie nad klientami opieki w zakresie wynikającym z umowy, wskazywanie lokalnych atrakcji oraz przekazywanie podstawowych informacji dotyczących odwiedzanego kraju i miejsca (art. 20, ust. 3).

Zadania przewodników turystycznych miejskich wykonują przewodnicy dla poszczególnych miast, a terenowych dla poszczególnych województw, powiatów, gmin, a także regionów oraz tras turystycznych (art. 21, ust. 1, pkt 2 i 3). Przewodnikiem miejskim lub terenowym  lub pilotem wycieczek może być osoba, która ukończyła 18 lat, nie była karana za przestępstwo umyślne lub inne popełnione w związku z wykonywaniem zadań przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek oraz posiada wykształcenie średnie lub średnie branżowe (art. 22). Osoby wykonujące te zawody podlegają kontroli, która obejmuje spełnienie wymogów, o których mowa w artykule 22 (art. 29, ust. 1, pkt 2). Osoby dokonujące kontroli powiadamiają o stwierdzonych uchybieniach marszałka województwa właściwego ze względu na miejsce dokonanej kontroli (art. 29, ust. 4). Przewodnicy turystyczni mogą oprowadzać obsługiwane wycieczki po muzeach, wystawach i zabytkach, jeżeli zadania tego nie wykonuje osoba upoważniona przez muzeum, organizatora wystawy albo właściciela lub posiadacza zabytku (art. 33, ust. 1). Oprowadzanie podczas powyższych wycieczek odbywa się w sposób określony przez dyrektora muzeum, organizatora wystawy albo właściciela lub posiadacza zabytku w regulaminie dla zwiedzających (art. 33, ust. 2).

W 2013 roku weszła w życie Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów, na mocy której ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku przybrał obecny kształt (art. 10 ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r.). Zawód przewodnika miejskiego i terenowego oraz pilota wycieczek został wtedy zderegulowany, co w praktyce oznacza, że nie jest wymagane zakończenie kursu i zdanie egzaminu państwowego. Do tamtej pory przewodnicy miejscy i terenowi oraz piloci wycieczek musieli mieć wykształcenie co najmniej średnie, ukończyć kurs/szkolenie oraz zdać egzamin.

Wprowadzenie deregulacji powyższych zawodów sprawiło, że wymagania zostały znacznie obniżone, a środowisko przewodników i pilotów otwarło się na nowych ludzi. Mimo zniesienia regulacji prawnych, jednostki współpracujące z tą grupą zawodów, np. biura podróży, wciąż stawiają przy zatrudnianiu warunki ukończenia kursu pilota/przewodnika, potwierdzenia umiejętności odpowiednim certyfikatem czy okazania doświadczenia w branży. Jednak równocześnie narodziło się zagrożenie pojawienia się ludzi, którzy mimo braku odpowiednich umiejętności, wiedzy i kwalifikacji mogą ten zawód uprawiać. A co za tym idzie, świadczyć niską jakość usług, wprowadzać w błąd oprowadzanych turystów i tworzyć niezdrową konkurencję. Zagrożenie to pojawiło się zwłaszcza w większych miastach turystycznych.

Można przytoczyć tu przykład Krakowa. W 2017 roku w mieście powstał związek sześciu stowarzyszeń przewodnickich, czyli Federacja Stowarzyszeń Przewodnickich. Opracowała ona własny system szkolenia i egzaminowania przewodników oraz system identyfikacji przewodników z legitymacją i symbolem federacji. Obecnie przewodnicy chcieliby, chociaż częściowego, uregulowania wytycznych przyznawania tytułu zawodowego przewodnika turystycznego, chociażby w niektórych jego obszarach, na przykład w parkach kulturowych (w stolicy Małopolski taki status mają trzy obszary: Stare Miasto, Nowa Huta i Kazimierz ze Stradomiem; trwają prace nad utworzeniem parku kulturowego Stare Podgórze i Krzemionki). Mogłoby to rozwiązać, przynajmniej w Krakowie, w większości problemy z jakością usług przewodnickich.

Autor: Joanna Adamczyk

 fot Włodzimierz Płaneta